Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, Việt Nam đã ký kết và tham gia nhiều hiệp định thương mại quốc tế quan trọng như CPTPP, EVFTA,.. RCEP và nhiều FTA song phương khác. Đây không chỉ là những văn kiện hợp tác thương mại, mà còn mở ra cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt trong việc mở rộng thị trường, tăng sức cạnh tranh và tận dụng ưu đãi thuế quan.
Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng nắm rõ cách tận dụng các ưu đãi này. Việc hiểu rõ quy tắc xuất xứ, thủ tục chứng nhận và chiến lược khai thác thị trường là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp tối đa hóa lợi ích từ các hiệp định. Chúng ta sẽ đi sâu vào những yếu tố đó đồng thời đưa ra các chiến lược cụ thể để doanh nghiệp không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trên trường quốc tế nhé!
Hiệp định Thương mại Quốc tế (FTA) là gì?
Hiệp định thương mại quốc tế hay còn gọi là Free Trade Agreement – FTA. Đây là một thỏa thuận pháp lý ràng buộc giữa hai hoặc nhiều quốc gia nhằm mục đích loại bỏ hoặc giảm thiểu các rào cản thương mại.
Đó có thể là thuế quan (thuế nhập khẩu và xuất khẩu), hạn ngạch, hoặc các rào cản phi thuế quan đối với hàng hóa và dịch vụ. Mục tiêu chính của FTA là thúc đẩy thương mại và đầu tư giữa các nước thành viên, tạo ra một môi trường kinh doanh thông thoáng và cạnh tranh hơn.
Vai trò của các Hiệp định Thương mại Quốc tế đối với Việt Nam
Các hiệp định thương mại quốc tế đóng vai trò chiến lược trong sự phát triển kinh tế của Việt Nam:
- Mở rộng thị trường xuất khẩu: Giúp hàng hóa Việt Nam tiếp cận các thị trường lớn với ưu đãi thuế quan hấp dẫn, tăng kim ngạch xuất khẩu và mở rộng thị phần.
- Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI): Môi trường kinh doanh mở cửa và các cam kết ổn định từ FTA giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư nước ngoài. Đặc biệt là những doanh nghiệp muốn tận dụng chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu.
- Nâng cao năng lực cạnh tranh: Yêu cầu tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế trong FTA thúc đẩy doanh nghiệp Việt nâng cao chất lượng sản phẩm, cải tiến công nghệ và quản lý. Từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.
- Thúc đẩy cải cách thể chế: Để đáp ứng các cam kết trong FTA, Việt Nam phải tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp luật, cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng hơn.
- Đa dạng hóa thị trường: Giảm sự phụ thuộc vào một vài thị trường truyền thống, phân tán rủi ro và tăng cường khả năng chống chịu của nền kinh tế trước các cú sốc bên ngoài.
Hiệp định thương mại quốc tế giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận thị trường toàn cầu dễ dàng hơn.
Các Hiệp định Thương mại Quốc tế (FTA) tiêu biểu mà Việt Nam là thành viên
Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại quốc tế quan trọng, mỗi hiệp định mang lại những đặc điểm và cơ hội riêng:
1. Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP)
CPTPP là một FTA thế hệ mới, có hiệu lực với Việt Nam từ đầu năm 2019. Đây là một hiệp định tiêu chuẩn cao, không chỉ tập trung vào thương mại hàng hóa mà còn mở rộng sang các lĩnh vực như dịch vụ, đầu tư, mua sắm chính phủ, sở hữu trí tuệ, lao động và môi trường.
- Ưu đãi thuế quan: Cắt giảm mạnh mẽ hoặc loại bỏ thuế quan đối với hầu hết các mặt hàng xuất nhập khẩu giữa các nước thành viên.
- Cơ hội: Mở ra các thị trường mới và tiềm năng như Canada, Mexico, Peru; thu hút đầu tư chất lượng cao; thúc đẩy cải cách trong nước.
2. Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA)
EVFTA có hiệu lực từ tháng 8 năm 2020. Đây là một hiệp định toàn diện và tham vọng giữa Việt Nam và 27 quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) – một trong những thị trường lớn nhất thế giới.
- Ưu đãi thuế quan: EU cam kết xóa bỏ gần 100% dòng thuế nhập khẩu cho hàng hóa Việt Nam trong vòng 7 năm, Việt Nam cam kết xóa bỏ thuế quan cho hàng hóa EU trong vòng 10 năm. Đây là lợi thế lớn cho các ngành hàng chủ lực của Việt Nam như dệt may, giày dép, nông sản, thủy sản.
- Cơ hội: Tiếp cận thị trường EU rộng lớn với mức thuế 0%; thu hút đầu tư từ EU; nâng cao tiêu chuẩn về lao động, môi trường, quản trị.
3. Các FTA quan trọng khác
- Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP): Có hiệu lực từ năm 2022, là FTA lớn nhất thế giới về quy mô dân số và GDP, bao gồm ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, New Zealand. RCEP tập trung vào đơn giản hóa thủ tục hải quan và chuỗi cung ứng khu vực.
- Các FTA song phương khác: FTA Việt Nam – Hàn Quốc (VKFTA), FTA Việt Nam – Nhật Bản (VJFTA), FTA Việt Nam – Vương quốc Anh (UKVFTA), v.v.
Cách thức tận dụng ưu đãi từ các Hiệp định Thương mại Quốc tế
Để thực sự hưởng lợi từ các hiệp định thương mại quốc tế, doanh nghiệp Việt cần có chiến lược và hành động cụ thể.
Nắm vững thông tin về Hiệp định và Quy tắc xuất xứ
- Nghiên cứu kỹ Hiệp định: Tìm hiểu chi tiết các cam kết về ưu đãi thuế quan, lộ trình cắt giảm thuế, và các rào cản phi thuế quan cho từng mặt hàng cụ thể tại thị trường đích. Website của Bộ Công Thương, VCCI là nguồn thông tin đáng tin cậy.
- Hiểu rõ Quy tắc Xuất xứ (Rules of Origin – ROO): Đây là yếu tố then chốt để hưởng ưu đãi thuế quan. Mỗi hiệp định thương mại quốc tế có quy tắc xuất xứ riêng. Doanh nghiệp phải đảm bảo sản phẩm đáp ứng các quy tắc này để được cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) mẫu ưu đãi.
- Xây dựng đội ngũ chuyên trách: Đào tạo nhân sự có kiến thức chuyên sâu về FTA, quy tắc xuất xứ, thủ tục hải quan để tư vấn và hỗ trợ doanh nghiệp.
Ký kết hiệp định thương mại quốc tế – Bước quan trọng để doanh nghiệp Việt tận dụng tối đa ưu đãi thuế quan và mở rộng thị trường xuất khẩu.
Tối ưu hóa chuỗi cung ứng
- Tìm kiếm nguồn nguyên liệu phù hợp: Ưu tiên tìm kiếm nguồn nguyên liệu nội địa hoặc từ các nước thành viên FTA để đáp ứng quy tắc xuất xứ.
- Phát triển chuỗi giá trị trong nước: Tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp Việt Nam nhằm tạo ra sản phẩm có hàm lượng giá trị nội địa cao, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu từ các nước ngoài FTA.
- Đầu tư công nghệ và nâng cao năng lực sản xuất: Cải thiện quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường nhập khẩu và tận dụng ưu đãi thuế quan.
Chủ động tìm kiếm thị trường và đối tác
- Nghiên cứu thị trường mục tiêu: Phân tích nhu cầu, thị hiếu, quy định nhập khẩu tại các thị trường trong FTA để điều chỉnh sản phẩm phù hợp.
- Tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại: Tham gia hội chợ, triển lãm quốc tế, các chương trình kết nối giao thương do Bộ Công Thương, VCCI tổ chức để tìm kiếm đối tác, khách hàng.
- Nghiên cứu các rào cản phi thuế quan: Ngoài thuế quan, doanh nghiệp cần chú ý đến các tiêu chuẩn kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm, nhãn mác, quy định về môi trường, lao động của nước nhập khẩu.
Nâng cao năng lực cạnh tranh nội tại
- Cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ: Đây là yếu tố cốt lõi để cạnh tranh trên thị trường quốc tế, không chỉ riêng hiệp định thương mại quốc tế.
- Xây dựng thương hiệu: Đầu tư vào marketing và xây dựng thương hiệu để tạo lợi thế cạnh tranh.
- Ứng dụng công nghệ: Tăng cường tự động hóa, chuyển đổi số trong sản xuất, quản lý để tối ưu hóa chi phí và nâng cao hiệu quả.
Những thách thức và giải pháp khi tận dụng các Hiệp định Thương mại Quốc tế
Bên cạnh cơ hội, việc tận dụng hiệp định thương mại quốc tế cũng đi kèm với nhiều thách thức mà doanh nghiệp Việt cần vượt qua.
Thách thức
- Khó khăn trong việc đáp ứng Quy tắc Xuất xứ: Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là SMEs, gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn nguyên liệu đạt chuẩn quy tắc xuất xứ, do chuỗi cung ứng trong nước chưa phát triển đầy đủ.
- Hạn chế về năng lực sản xuất và công nghệ: Khả năng sản xuất của một số ngành chưa đủ lớn hoặc công nghệ chưa đủ hiện đại để đáp ứng nhu cầu thị trường lớn và tiêu chuẩn cao của các nước đối tác FTA.
- Thiếu thông tin và nguồn lực: Doanh nghiệp nhỏ và vừa thường thiếu thông tin về các hiệp định thương mại quốc tế, không có đủ nguồn lực để nghiên cứu sâu và thực hiện các thủ tục phức tạp.
- Rào cản phi thuế quan: Các tiêu chuẩn kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm dịch thực vật, quy định về lao động, môi trường của các thị trường phát triển rất khắt khe, đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư đáng kể để đáp ứng.
- Cạnh tranh gia tăng: Việc mở cửa thị trường cũng đồng nghĩa với việc doanh nghiệp Việt phải cạnh tranh gay gắt hơn với hàng hóa và dịch vụ từ các nước thành viên FTA khác, ngay trên sân nhà.
Thách thức về năng lực cạnh tranh đòi hỏi doanh nghiệp phải đổi mới sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ.
Giải pháp
- Tăng cường liên kết và hợp tác:
- Liên kết chuỗi giá trị: Doanh nghiệp Việt cần liên kết với nhau để hình thành chuỗi cung ứng khép kín, đáp ứng quy tắc xuất xứ và nâng cao năng lực sản xuất.
- Hợp tác với doanh nghiệp FDI: Học hỏi kinh nghiệm, công nghệ và tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu của các tập đoàn đa quốc gia.
- Chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ:
- Tận dụng các kênh hỗ trợ từ Nhà nước: Tham gia các khóa đào tạo, hội thảo về FTA do Bộ Công Thương, VCCI, các trung tâm xúc tiến thương mại tổ chức.
- Sử dụng dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp: Các công ty tư vấn có kinh nghiệm về thương mại quốc tế, ưu đãi thuế quan, quy tắc xuất xứ có thể cung cấp lộ trình rõ ràng, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí.
- Đầu tư vào cải tiến và nâng cao chất lượng:
- Nghiên cứu và phát triển (R&D): Đầu tư vào R&D để tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao, độc đáo và đáp ứng nhu cầu thị trường.
- Áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế: Đạt được các chứng nhận quốc tế (ISO, HACCP, GAP,…) để dễ dàng thâm nhập các thị trường khó tính.
- Nâng cao nhận thức và năng lực nội bộ:
- Đào tạo nhân sự: Cần có đội ngũ nhân sự không chỉ am hiểu kỹ thuật mà còn có kiến thức về luật pháp quốc tế, thương mại điện tử, logistics.
- Tích cực tham gia góp ý chính sách: Doanh nghiệp có thể thông qua các hiệp hội ngành nghề để góp ý, đề xuất với các cơ quan quản lý nhà nước nhằm cải thiện môi trường kinh doanh và thực thi FTA hiệu quả hơn.
>>> Xem thêm: Báo cáo biến động thị trường lao động và mức lương ngành tài chính kế toán 2025
Các hiệp định thương mại quốc tế đang mở ra nhiều cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt, đặc biệt về ưu đãi thuế quan và tiếp cận thị trường. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa, doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng, nắm vững các điều khoản FTA, quy tắc xuất xứ, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, và nâng cao năng lực nội tại.
Việc hội nhập sâu rộng đòi hỏi sự hỗ trợ chuyên nghiệp. Nếu doanh nghiệp của bạn cần tư vấn về FTA, ưu đãi thuế quan, quy tắc xuất xứ, hay tối ưu hóa xuất nhập khẩu, hãy liên hệ Kế toán Sao Kim. Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm của chúng tôi cam kết mang đến dịch vụ hiệu quả, giúp doanh nghiệp bạn phát triển bền vững trên thị trường toàn cầu.
Liên hệ ngay Kế toán Sao Kim qua hotline: 0879 299 777 để được tư vấn kịp thời và hoàn toàn miễn phí!
